Brittle (Oynak) Diyabet
Brittle diyabet hastaları kan şekerinde geniş dalgalanmalar olan, aynı tip ve aynı doz insülin tedavisine, farklı kan şekeri cevapları veren Tip 1 diyabetlilerdir. HbA1c seviyeleri tipik olarak yüksek(>%10), kronik komplikasyonlar daha sıktır. Çoğu hasta 20’li yaşlarda ve kadındır.
Brittle diyabet kavramı ilk olarak 1930’lu yıllarda "kırılgan-oynak" anlamlarında insülin bağımlı diyabete bağlı olan bireylerde bir sendromu tanımlamak için kullanılmıştır. Bu sendrom, belirgin bir sebep olmamasına rağmen şiddetli hipoglisemiden, hiperglisemiye ciddi dalgalanmalarla seyreder. Daha sonra bu sendromun tanımı, sebebi ne olursa olsun şiddetli hiperglisemi veya hipoglisemiye bağlı olarak yaşamları bozulan, hastaneye uzun süreli yatma ihtiyacı doğan diyabetik hastalar olarak genişletilmiştir. Tabii ki hastaneye yatma kavramı belirsiz olup daha sonradan 4 yıllık bir zaman dilimi içinde en az 3 kez diyabetik ketoasidoz nedeniyle hastane tedavisi ihtiyacı doğması- 2 yıl içinde 3 kez- 1 yıl içinde 3 kez hipoglisemiye bağlı yatış gibi çeşitli tanımlamalarla belirlenmeye çalışılmıştır. Brittle diyabet tüm insülin kullanan hastaların %1'inden azında görülse de bireye, aileye, sağlık personeline ciddi sorun, ekonomiye de hastaneye sık yatış sebebiyle ek maliyet getirir.
3 farklı klinik prezentasyon tanımlanmıştır:
- Hipergliseminin hakim olduğu tekrarlayan ketoasidoz atakları,
- Hipoglisemiler,
- Karma hiper ve hipoglisemi.
Öngörülen sebepler;
- Subkutan(deri altı) insülin direnci,
- İnsülin enjeksiyonu sonrası bozulmuş insülin emilimi,
- Artmış insülin kleransı,
- İnsülin injeksiyon yerlerinin değiştirilmemesi (lipohipertrofiller vb.)
- Bir defada yapılan insülin dozunun yüksek olması (insülinin absorbsiyonu yavaşlar, pik etki gecikir ve etki süresi değişir),
- Hastanın tükettiği karbonhidrata uygun insülin dozunu belirleyememesi,
- Kullanılan glukometre veya striplerden kaynaklanan hatalar (kalibrasyonu yapılmamış alet veya miyadı geçmiş strip v.b.)
- Fibrokalküloz pankreatik diyabet,
- İatrojenik ya da faktisiyöz sebepler,
- Otonomik nöropati,
- Gastroparezi,
- Çölyak hastalığı,
- Hipogliseminin farkında olamama durumu,
- Psikiyatrik sebepler olarak sıralanabilir.
Bu hastalarda yapılmış çalışma sayısı oldukça azdır. Öne çıkan sebepler arasında akut psikososyal strese, artmış hormonal cevabı gösterilmiştir. Brittle diyabetli hastalar kendi duygularını ifade etmekte daha zorlanan kişilerdir. Kontrol diyabet grubuna oranla hem kardiyovasküler, hem nöroendokrin cevapları daha farklı ve abartılıdır. Sonuç olarak akut psikososyal strese hormonal cevapları, kontrol diyabetiklere göre daha artmıştır ve bu da brittle diyabete yol açan patolojik faktörlerden birisi olabilir. Brittle olarak nitelendirilen diyabetik hastaların, kontrollü bir ortamda, düzenli yemek ve egzersizin yanında insülin dozları ve uygulamasının sağlık personeli tarafından uygulandığında artık labil(kırılgan-oynak) olmadığı görülmüştür. Yine de fizyolojik ve psikiyatrik sebepler elimine edildikten sonra bile hala bir grup hastada nedeni açıklanamayan oynak diyabet görülmektedir.
Brittle diyabet tedavisinde; diyabet eğitimi, sık kan şekeri ölçümü ile intensif insülin tedavisi (günlük çoklu enjeksiyonlar veya insülin pompası) ve hasta ile yakın temas önemlidir. Belirgin psikososyal bozukluğu olan hastaların bazılarında psikoterapi etkili olabilir. Özelleşmiş merkezlerde uygun eğitim ve tedaviye rağmen sık hipoglisemi ve/veya ketoasidoz önlenemiyorsa pankreas veya adacık hücre nakli etkili olabilir.
Daha fazla bilgi için:
